Er fôrmais aktuelt i Møre og Romsdal?

Mais er ei eittårig plante i grasfamilien. Den stammar frå Sentral-Amerika og er tilpassa tørt klima, høg temperatur og høg solinnstråling. Mais er ein såkalla C4-plante. Det betyr at den har ein spesiell fotosyntese. Plantene her i nord, medrekna grasartane, er C3-planter. Plantene tek opp CO2 og slepper ut vassdamp og oksygen gjennom spalteopningane. Når det tek til å bli tørt og høg temperatur begynner C3-plantene å stenge spalteopningane for å spare vatn, og fotosyntesen avtek.

C4-plantene derimot har eit tillegg i fotosyntesen der dei tek opp og lagrar CO2 og kan køyre fotosyntesen med stengde spalteopningar. Det betyr at når C3-plantene begynner å stenge ned, kan C4-plantene sette inn eit ekstra gir og utnytte sol og varme til å vekse. Mais trivest best ved 25-30 grader, men fell temperaturen ned mot 10 grader går veksten tregt. I eit kjøleg og fuktig klima er det dermed C3-plantene som har fordelen.

Krav til dyrking

Mais bør ha ein jordtemperatur på 8-10 grader ved såing, det bør ikkje vere fare for frost etter spiring, og den må vere moden før frosten kjem om hausten. Sørvendt, lett jord er det beste. Her i landet må ein velje dei tidlegaste sortane.

Til fôr blir mais hausta som heilgrøde, dvs. at både kolbar, blad og stengel blir hausta. For å få den mengda og kvaliteten ein er ute etter, må maisen ha utvikla kolbar og oppnådd eit visst tørrstoffinnhald.

MVE

For å vurdere dyrkingsmulegheitene for mais brukar ein maisvarmeenheter (MVE). MVE blir rekna ut etter ein formel som tek omsyn til både sum døgngrader, minimums- og maksimumstemperatur. Vi har rekna ut MVE for målestasjonane i Surnadal, på Tingvoll og på Linge dei siste åra. Det er sagt at ein bør over 2400 MVE for å oppnå ønska kvalitet på maisavlinga.

Av figuren under ser vi at MVE jamt over ligg for lågt i heile fylket. I løpet av dei fem siste åra er det berre Linge i som har passert den anbefalte grensa eitt år.

Eit anna moment ein bør ta med i tillegg til temperatur er solinnstrålinga. Overskya vêr vil gi mykje dårlegare vekst enn sol ved same temperatur. Mais toler ikkje frost.

Risikabelt

Sjølv om det er mange plassar lengst sør i Norge som passerer 2400 MVE dei fleste år, vil kvaliteten variere ein del frå år til år. Sjølv i Sverige og Danmark blir fôrmais rekna som noko usikkert. I dei beste somrane og på dei beste plassane i Møre og Romsdal vil ein kanskje kunne oppnå god avling og kvalitet i enkelte år, men i ein sommar med kald mai og lange periodar med 10-15 grader og regn resten av sommaren (slik som i 2022) kan nok maisavlinga bli totalt mislykka.

Ved dyrking på større areal vil ein ha behov for spesialisert såmaskin, hausteutstyr (finsnittar med «corn cracker») og eigna lager.